Hore si quod sanguinem minuare debes: un horario semanal para la sangría (con un apéndice sobre el término iouius, ‘jueves’)

  • Arsenio Ferraces Rodríguez Universidade da Coruña
Palavras-chave: sangria, calendário semanal, edição crítica, Antiguidade Tardia, iouius

Resumo

Edição crítica, tradução e comentário de um calendário semanal que assinala as horas favoráveis para efetuar uma sangria em cada dia da semana. Em apêncice, oferece-se uma explicação sobre o termo iouius, que deve ser restituído no texto e que até agora não estava atestado como nome de quinta-feira em nenhuma fonte conhecida.

Referências

ASPERTI, S.-PASSALACQUA, M. (2014), Appendix Probi (GL IV 193-204). Firenze, SISMEL-Edizioni del Galluzzo.
BARBAUD, J.-GILLON, P. (1988), “Cinq calendriers diététiques provenant des manuscrits de la Bibliothèque nationale de Paris. Réflexion sur l’origine et la destination de ces calendriers” : Actes du XXXème Congrès International d’Histoire de la Médecine, Düsseldorf, 1-6 sept. 1986. Düsseldorf, 179-187.
BAUER, J. (1870), Geschichte der Aderlässe. München, Verlag von E.H. Gummi.
BECCARIA, A. (1956), I codici di medicina del periodo presalernitano (secoli IX, X e XI). Roma, Edizioni di Storia e Letteratura.
BRAIN, P. (1986), Galen on Bloodletting. A study of the origins, development and validity of his opinions, with a translation of the three works. Cambridge, Cambridge University Press.
CASTIGLIONI, A. (1956), “Der Aderlass”: Ciba-Zeitschrift 66, Wehr/Baden, CIBA Aktiengesellschaft.
CHARDONNENS, L.S. (2007), Anglo-Saxon Prognostics, 900-1100. Study and Texts. Leiden-Boston, Brill.
CZARNECKI, R. (1919), Ein Aderlasstraktat angeblich des Roger von Salerno samt einem lateinischen und einem griechischen Texte zur Phlebotomia Hippocratis. Borna-Leipzig, Druck von Robert Noske.
DE MOULIN, D. (1964), De heelkunde in de vroege Middeleeuwen. Leiden, Brill.
DURÁN MAÑAS, M. (2018), “El vocabulario de la sección de las venas en los tratados sobre la flebotomía de Galeno”: Panacea 19 (2018) 232-239.
DURÁN MAÑAS, M. (2020), Galeno. Sobre la flebotomía. Sobre la flebotomía contra los erasistrateos en Roma. Sobre la curación mediante la flebotomía. Introducción, traducción, notas e índices. Madrid, Ediciones Clásicas.
DURÁN MAÑAS, M. (2021), “El papel de la fisiología femenina en los tratados sobre la flebotomía de Galeno”: Ágora. Estudos Clássicos em Debate 23 (2021) 65-89.
ERNOUT, A.-THOMAS, F. (1972), Syntaxe latine. 2e édition, 5e tirage revu et corrigé. Paris, Klincksieck.
GIL SOTRES, P. (1986), Scripta minora de Flebotomia en la tradición médica del siglo XIII. Santander-Pamplona, Universidad de Cantabria-EUNSA.
GIL SOTRES, P. (1990), “Los evacuantes particulares: ventosas, escarificaciones, sanguijuelas y cauterios en la terapéutica bajomedieval”: Medicina & historia 34 (1990) 5-28.
GIL SOTRES, P. (1994), Derivation and revulsion: the theory and practice of medieval Phlebotomy: GARCÍA BALLESTER, L. et alii (ed.), Practical medicine from Salerno to the Black Death. Cambridge, Cambridge University Press, 110-155.
GREVANDER, S. (1926), Untersuchungen zur Sprache der Mulomedicina Chironis. Lund-Leipzig, Gleerup-Harrassowitz.
GROENKE, F.-D. (1986), Die frühmittelalterlichen lateinischen Monatskalendarien. Text-Übersetzung-Kommentar. Dissertation zur Erlangung der zahnmedizinischen Doktorwürde am Fachbereich Zahn-, Mund- und Kieferheilkunde der Freien Universität Berlin. Berlin, Freie Universität Berlin.
HILDEBRANDT, R. (1974), Summarium Heinrici. Band 1. Textkritische Ausgabe der ersten Fassung. Buch I-X. Berlin-New York, De Gruyter.
KEIL, G. (1957), “Die verworfenen Tage”: Sudhoffs Archiv 41 (1957) 27-58.
LAUX, R. (1930), “Ars medicinae. Ein frühmittelalterliches Kompendium der Medizin”: Kyklos 3 (1930) 417-434.
LÖFSTEDT, E. (1942), Syntactica, I-II. Lund, C.W.K. Gleerup.
LIUZZA, R. M. (2011), Anglo-Saxon Prognostics. An Edition and Translation of Texts from London, British Library, Ms. Cotton Tiberius A.iii.. Cambridge, D. S. Brewer.
LOISELEUR, M. J. (1872), “Les jours égyptiens. Leur variations dans les calendriers du moyen-âge”: Mémoires de la Société des Antiquaires de France 33 (1872) 198-253.
MOLINIER, A. (1876), Oeuvres d’Oribase. VI, Paris, Imprimerie Nationale.
MORENO RODRÍGUEZ, R. M. (1985), “La teoría de las discrasias y su función diagnóstica y terapéutica en la obra de Galeno”: Asclepio 37 (1985) 105-131.
MORGENSTERN, A. (1917), Das Aderlassgedicht des Johannes von Aquila, und seine Stellung in der Aderlasslehre des Mittelalters, samt dem Abdruck der lateinischen Übersetzung der Schrift Peri flebotomia Ypocratis, nach dem Handschriften in Brüssel und Dresden. Borna-Leipzig, Druck von Robert Noske.
REICHE, R. (1973), “Einige lateinischen Monatsdiätetiken aus Wiener und St. Galler Handschriften”: Sudhoffs Archiv 57 (1973) 113-141.
SABBAH, G.-CORSETTI, P. P.-FISCHER, K. D. (1987), Bibliographie des textes médicaux latins. Antiquité et haut moyen âge. Saint-Étienne, Publications de l’Université de Saint-Étienne.
SILVA, A. F. O. da (2016), Físicos e cirurgiões medievais portugueses. Contextos socioculturais, práticas e transmissão de conhecimentos (1192-1340). Porto, CITCEM.
STOTZ, P. (1998), Handbuch zur lateinischen Sprache des Mittelalters. Vierter Band, München, C.H. Beck.
SUÁREZ GONZÁLEZ, A. (2003), “De diebus Aegyptiacis en cuatro manuscritos medievales leoneses (siglos XII-XIII)”: NIETO IBÁÑEZ, J. M. (coord.), Lógos hellenikós: homenaje al profesor Gaspar Morocho Gayo, vol. II. León, Universidad de León, 769-782.
SUÁREZ GONZÁLEZ, A. (2004), “Dos calendarios litúrgicos leoneses de la segunda mitad del siglo XII”: Memoria Ecclesiae 25 (2004) 161-186.
SUDHOFF, K. (1914-1918), Beiträge zur Geschichte der Chirurgie im Mittelalter, I-II. Leipzig, Verlag von Johann Ambrosius Barth.
SUDHOFF, K. (1917), “Codex medicus Hertensis”: Archiv für Geschichte der Medizin 10 (1917) 265-313.
SVENBERG, E. (1936), De latinska lunaria. Texto och studier. Göteborg, Elanders Boktryckeri Aktiebolag.
SVENNUNG, J. (1932), Wortstudien zu den spätlateinischen Oribasiusrezensionen. Uppsala, Almqvist & Wiksells Boktryckeri (= Sprakvetenskapliga Sällskapets Förhandlingar 1931-1933, 57-146).
SVENNUNG, J. (1935), Untersuchungen zu Palladius und zur lateinischen Fach- und Volkssprache. Uppsala, Almqvist & Wiksells Boktryckeri.
SVENNUNG, J. (1941), Compositiones Lucenses. Studien zur Inhalt, zur Textkritik und Sprache. Uppsala-Leipzig, A.-B. Lundequistska Bokhandeln-O. Harrassowitz.
TAAVITSAINEN, I. (1988), Middle English Lunaries: A Study of the Genre. Helsinki, Société Néophilologique.
TAGLIAVINI, C. (1963), “I giorni della settimana”: Storia di parole pagane e cristiane attraverso i tempi. Brescia, Morcelliana, 74-114.
THORNDIKE, L. (1947), History of Magic and Experimental Science, I. New York, Columbia University Press.
VÄÄNÄNEN, V. (2003), Introducción al latín vulgar. Versión española de M. CARRIÓN. Tercera edición revisada y corregida. Madrid, Gredos.
VOIGTS, L. E.-MCVAUGH, M. R. (1984), “A Latin Technical Phlebotomy and Its Middle English Translation”: Transactions of the American Philosophical Society 74.2 (1984) 1-69.
VON WARTBURG, W. (1956), “Les noms des jours de la semaine dans les langues romanes”: Von Sprache und Mensch. Bern, Francke, 45-60.
WALLIS, F. (1995), “Medicine in Medieval Calendar Manuscripts”: SCHLEISSNER, M. R. (ed.), Manuscript Sources of Medieval Medicine. New York-London, Garland Publishing Inc., 105-143.
WEISSER, CH. (1982), Studien zum mittelalterlichen Krankheitslunar. Pattensen-Hannover, Horst Wellm Verlag (WMF 21).
WISTRAND, E. (1942), Lunariastudien. Göteborg, Elanders Boktryckeri Aktiebolag.
YEARL, M. K. K. (2011), “Bloodletting as recreation in the monasteries of medieval Europe”: GLAZE, F. E.-NANCE, B. K. (ed.), Between Text and Patient. The Medical Enterprise in Medieval and Early Modern Europe. Firenze, SISMEL-Edizioni del Galluzzo, 217-243.
Publicado
2023-03-08
Secção
Textos traduzidos