La pérdida de la vista en las fuentes médicas y lexicográficas griegas: ἀμβλυωπία y ἀμαύρωσις

  • David Pérez Moro Universidad de Valladolid
Palavras-chave: perda da visão, amaurose, ambliopia, história da medicina, lexicografia

Resumo

Neste artigo, proceder-se-á a uma análise de duas afeções relacionadas com a perda da visão, ambliopia (ἀμβλυωπία) e amaurose (ἀμαύρωσις), a partir de dois tipos de fontes: médicas e lexicográficas. De igual modo, serão estudados os verbos derivados dessas duas doenças: ἀμβλυωπέω, ἀμβλυώττω e ἀμαυρόω. O objetivo do estudo é determinar, por meio dessas fontes, em que medida uma afeção diferia da outra e, além disso, lançar alguma luz sobre o uso que os antigos davam a esses termos e aos verbos que lhes correspondiam.

Referências

Ediciones:
ADLER, A. (1928-1935), Suidae lexicon, vols. 4. Leipzig, Teubner.
ALLEN, T.W. (1931) Homeri Ilias, vols. 2-3. Oxford, Clarendon Press.
ALLEN, T.W., HALLIDAY, W.R., y SIKES, E.E. (1936), The Homeric hymns (2nd ed.). Oxford, Clarendon Press.
ALPERS, K. (1969), Bericht über Stand und Methode der Ausgabe des Etymologicum genuinum. Copenhagen, Munksgaard.
BABBITT, F.C. (1928), Plutarch's moralia. Cambridge, Harvard University Press.
BIHLMEYER, K. y SCHNEEMELCHER, W. (1970), Die apostolischen Väter (3rd ed.). Tubinga, Mohr.
BURNET J. (1903), Platonis opera. Oxford, Clarendon Press.
DIELS, H. y KRANZ, W. (1951-52), Die Fragmente der Vorsokratiker (6th ed.). Berlin, Weidmann.
DIELS, H. (1915), Galeni in Hippocratis prorrheticum I commentaria iii. Leipzig, Teubner.
DINDORF, W. (1863), Scholia Graeca in Euripidis tragoedias, vols. 4. Oxford, Oxford University Press.
ERBSE, H. (1969-1988), Scholia Graeca in Homeri Iliadem (scholia vetera), vols. 1 5 y 7. Berlin, De Gruyter.
ERMERINS, F.Z. (1840), Anecdota medica Graeca, Leiden, Luchtmans.
GAISFORD, T. (1848), Etymologicum magnum. Oxford, Oxford University Press.
HEIBERG, J.L. (1921-1924), Paulus Aegineta, 2 vols. Leipzig, Teubner.
HENSE, O. y WACHSMUTH, C. (1884-1912), Ioannis Stobaei anthologium, 5 vols. Berlin, Weidmann.
KOSTER, W.J.W. (1974), Prolegomena de comoedia. Scholia in Acharnenses, Equites, Nubes. Groningen, Bouma.
KÜHN, C.G. (1824-1830), Claudii Galeni opera omnia, vols. 7, 12-14 y 19, Leipzig, Knobloch.
LACY, P.H. De (1978), Galen. On the doctrines of Hippocrates and Plato. Berlin, Akademie Verlag.
LASSERRE, F. y LIVADARAS, N., (1976), Etymologicum magnum genuinum. Symeonis etymologicum una cum magna grammatica. Etymologicum magnum auctum. Rome, Ateneo.
LATTE, K. (1953-66), Hesychii Alexandrini lexicon, vols. 1-2, Copenhagen, Munksgaard.
LITTRE, É. (1840-1861), Oeuvres complètes d'Hippocrate, vols. 2-9. Paris, Baillière.
MARCHANT, E.C. (1920), Xenophontis opera omnia, vol. 5, Oxford, Clarendon Press.
METTE, H.J. (1959), Die Fragmente der Tragödien des Aischylos. Berlin, Akademie Verlag.
MIGNE, J.-P. (1857-1866), Patrologiae cursus completus. Paris, Migne.
NACHSTÄDT, W. (1935), Plutarchi moralia. Leipzig, Teubner.
NIESE, B. (1887-1890), Flavii Iosephi opera, vols. 1-4, Berlin, Weidmann.
OLIVIERI, A. (1950), Aëtii Amideni libri medicinales v-viii. Berlin, Akademie Verlag.
PERRIN, B. (1914), Plutarch's lives. Cambridge-Mass, Harvard University Press.
PINTAUDI, R. (1973), Etymologicum parvum quod vocatur. Milan, Istituto Editoriale Cisalpino.
PREGER T. (1901), Scriptores originum Constantinopolitanarum. Leipzig, Teubner.
RAEDER, J. (1926), Oribasii synopsis ad Eustathium et libri ad Eunapium. Leipzig, Teubner.
RAEDER, J. (1928-33), Oribasii collectionum medicarum reliquiae, vols. 1-4. Leipzig, Teubner.
ROSS, W.D. (1961), Aristotle. De anima. Oxford, Clarendon Press.
SPIRO, F. (1903), Pausaniae Graeciae descriptio, vols. 3. Leipzig, Teubner.
STEFANI, E.L. DE (1909-20), Etymologicum Gudianum, vols. 1 y 2. Leipzig, Teubner.
TITTMANN, J.A.H. (1808), Iohannis Zonarae lexicon ex tribus codicibus manuscriptis, vols. 2. Leipzig, Crusius.
WILSON, N.G. (2007), Aristophanis Fabulae. Oxford, Oxford University Press.
Estudios:
ALLEN, R.E. (1996), The Dialogues of Plato, Volume 3: Ion, Hippias Minor, Laches, Protagoras. New Haven, Yale University Press.
ANDERSON, D.M. (2012), Dorland’s Illustrated Medical Dictionary (32º ed.). Philadelphia, Elsevier.
BAILLY, A., EGGER, M. (1996), Dictionnaire grec-français. París, Hachette. [=BAILLY].
BEEKES, R., BEEK, L. (2010), Etymological Dictionary of Greek, vols.1-2. Leiden-Boston, Brill.
CALONGE RUIZ, J., LLEDÓ ÍÑIGO, E. y GARCÍA GUAL, C. (1985), Diálogos I: Apología, Critón, Eutifrón, Ion, Lisis, Cármides, Hipias Menor, Hipias Mayor, Laques, Protágoras. Madrid, Gredos.
CASTIGLIONI, A. (1935), “Oribasio”, Enciclopedia Italiana Trecani, vol. 25. Roma, Istituto dell’Enciclopedia Italiana.
CHANTRAINE, P. (1968), Dictionnaire étymologique de la langue grecque. París, Klincksieck.
CIBIS, L. (1975), “History of Amblyopia and its Treatment”: American Orthoptic Journal 25.1 (1975) 54-61.
CRESPO GÜEMES, E. (2010), Ilíada. Homero. Prólogo. Madrid, Gredos.
DAW, N.W. (1998), “Critical periods and amblyopia”: Arch Ophthalmol 116.4 (1998) 502–505.
FRONIMOPOULOS, J. & LASCARATOS, J. (1990), “Eye references in the Homeric Epics”: Documenta Ophthalmologica 74 (1990) 125-133.
GIL FERNÁNDEZ, L. (2007), Comedias. Vol. II: Las nubes, Las avispas, La paz, Las aves. Madrid, Gredos.
HART, G.D. (1965), “Asclepius, god of medicine”: Canadian Medical Association Journal 92.5 (1965) 232-6.
HOLMES, J.M. y CLARKE, M.P. (2006), “Amblyopia”: Lancet 367 (2006) 1343-1351.
KRIARAS, E. (1997), Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας (1100–1669). Tesalónica, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
LAÍN ENTRALGO, P. (1978), Historia de la medicina. Barcelona, Salvat.
LASCARATOS, J. y MARKETOS, S. (1988a), “Ophthalmological lore in the Corpus Hippocraticum”: Documenta Ophthalmologica 68 (1988) 35-45.
LASCARATOS J. y MARKETOS S (1988b), “A historical outline of Greek ophthalmology from the Hellenistic period up to the establishment of the first universities”: Documenta Ophthalmologica 68 (1988) 157-169.
LASCARATOS, J., TSIROU, M. y FRONIMOMPOULOS, J. (1990), “Ophthalmology according to Aetius Amidenus”: Documenta Ophthalmologica 74 (1990) 37-48.
LIDDELL, H.G., SCOTT, R., JONES, S. (1996), Greek English Lexicon (6ª ed.). Oxford, Clarendon Press. Consultado en http://stephanus.tlg.uci.edu/lsj/#eid=1 [=LSJ].
LIMNEOS, P., KOSTROGLOU, A., SIOUTIS, S., MARKATOS, K., SARANTEAS, T., MAVROGENIS, A.F. (2020), “The Asclepian art of medicine and surgery”: International Orthopaedics 44.10 (2020) 2177-2183.
MILLODOT, M. (2009), Dictionary of Optometry and Visual Science (7ª ed.). Edimburgo, Butterworth-Heinemann.
MOLINER, M. (1998), Diccionario de uso del español (2ª ed.). Madrid, Gredos.
MONTANARI, F. (2004), Vocabolario della lingua greca. Greco-Italiano. Turín, Loescher. [=MONTANARI].
MORALES OTAL, C. y GARCÍA LÓPEZ, J. (1986), Obras morales y de costumbres (Moralia) II. Madrid, Gredos.
PAVLOVSKY, L.N. (2009), “Asclepius - legendary physician of ancient Greece, god of ancient mythological medicine”: Likars'ka sprava vrachebnoe delo 1/2 (2009) 109-12.
REAL ACADEMIA ESPAÑOLA: Diccionario de la lengua española (23.ª ed.) [versión 23.4 en línea]. Consultado en https://dle.rae.es [=DLE].
RODRÍGUEZ ADRADOS, F., GANGUTIA, E. (1981-2021), Diccionario griego-español. Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas. Consultado en http://dge.cchs.csic.es [=DGE].
TROMPOUKIS, C. y KOURKOUTAS, D. (2007), “Greek mythology: the eye, ophthalmology, eye disease, and blindness”: Canadian Journal of ophthalmology / Journal Canadien D'ophtalmologie 42.3 (2007) 455-459.
TSILIVERDIS, D (1999). “À propos d’ἀμβλυωγμός / ἀμβλυωσμός: morphologie, sémantique, étymologie”: A. GARZYA y J. JOUANNA (eds.) (1999), I testi medici greci: tradizione e ecdotica. Atti del III Convegno Internazionale Napoli, 15-18 ottobre 1997. Napoles, M. d'Auria, 559-577.
Publicado
2023-03-08