Las versiones latinas de la Políglota Complutense. El libro del Eclesiastés en la traducción Interlineal de los LXX y en Vulgata

  • Joaquín J. Sánchez Gásquez Universidad de Almería
Palavras-chave: Poliglota Complutense;, texto latino Interlinear;, Eclesiastes.

Resumo

Neste artigo faz-se o primeiro estudo do texto latino Interlinear dos LXX do livro do Eclesiastes da Bíblia Poliglota Complutense. Na primeira parte, faz-se o cotejo do capítulo primeiro com o texto grego de referência e analisam-se os casos que melhor ilustram as suas caraterísticas únicas e distintivas como tradução; na segunda parte, estudam-se as diferenças interessantes entre o texto Interlinear e o da Vulgata, os diversos tipos de variantes, bem como as suas possíveis razões, dedicando atenção, na última parte, às fontes de que Jerónimo se pôde servir.

Referências

Fuentes
(1514-1517) Biblia Políglota Complutense. Vetus Testamentum multiplici lingua nunc primo impressum. Et imprimis Pentateuchus Hebraico Greco atque Chaldaico idiomate. Adiuncta unicuique sua latina interpretatione. Compluti, Arnaldus Guilielmus de Brocario.
(1957) Biblia Sacra iuxta Latinam Vulgatam versionem ad codicum fidem iussu Pii PP. XII cura et studio Monachorum Abbatiae Pontificiae Sancti Hieronymi in Urbe ordinis sancti Benedicti edita, vol. XI, Libri Salomonis, id est, Proverbia, Ecclesiastes, Canticum Canticorum ex interpretatione sancti Hieronymi cum praefationibus et variis capitulorum seriebus. Romae, Typis Polyglottis Vaticanis (1957).
GENTRY, P. J. (2019), Septuaginta. Vetus Testamentum Graecum: Ecclesiastes, XI 2. Göttingen, Vandenhoeck & Ruprecht.
FIELD, F. (1875), Origenis Hexaplorum quae supersunt sive veterum interpretum Graecorum Fragmenta, II. Oxonii, E Typographeo Clarendoniano.
RAHLFS, A., HANHART, R. (2006) Septuaginta. Vetus Testamentum graece iuxta LXX interpretes. Editio altera. Stuttgart, Deutsche Bibelgesellschaft.
Estudios
ALONSO SCHÖKEL, L. (1987), “La Políglota de Alcalá en el Humanismo español”: Anejo a la edición facsímile de la Biblia Políglota Complutense. Valencia, Fundación Bíblica Española, 7-13.
ALVAR EZQUERRA, A. (2016), La Biblia Políglota Complutense en su contexto. Alcalá, Universidad de Alcalá.
BENTELY, J. H. (1980), “New light on the editing of the Complutensian New Testament”: Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance 42 (1980) 145-156.
CAÑAS REÍLLO, J. M. (2014), “Catorce siglos de historia de las biblias latinas: De la tradición oral a la Biblia Políglota Complutense”: Estudios Bíblicos 72 3 (2014) 483-515.
CAÑAS REÍLLO, J. M. (2018), “La primera Biblia políglota de la historia. La Políglota de Alcalá (1514-1517)”: G. DAHAN, A. NOBLESSE-ROCHER (eds.) (2018), La Bible de 1500 à 1535. Turnhout, Brepols, 29-52.
CAÑAS REILLO, J. M. (2018), “Traditions et traductions dans la Polyglotte d'Alcalá. La traduction latine du Targum Onqelos”: G. DAHAN, A. NOBLESSE-ROCHER (eds.) (2018), La Bible de 1500 à 1535. Turnhout, Brepols, 53-76.
CARBAJOSA, I. (2014), “A los 500 años de la Biblia Políglota Complutense. Enseñanzas de un gran proyecto editorial”: Estudios Bíblicos 72-1 (2014) 7-31.
CHINCHILLA, R. H. (1994), “The Complutensian Polyglot Bible (1520) and the Political Ramifications of Biblical Translation”: R. RECIO (ed.) (1995), La traducción en España, siglos XIV-XVI. León, Universidad de León, 1995, 169-190.
CONDE SALAZAR, M. (2018), “Tradition et renouveau dans la Polyglotta Complutensis. La traduction interlinéaire de la Septante”: G. DAHAN, A. NOBLESSE-ROCHER (eds.) (2018), La Bible de 1500 à 1535. Turnhout, Brepols, 77-96.
FERNÁNDEZ MARCOS, N., FERNÁNDEZ TEJERO, E. (1997), Biblia y Humanismo. Textos, talantes y controversias del siglo XVI español. Madrid, Fundación Universitaria Española.
FERNÁNDEZ MARCOS, N. (2012), Filología Bíblica y Humanismo. Madrid, CSIC.
FERNÁNDEZ VALLINA, F. J., VEGAS MONTANER, L. (1987), “El texto latino”: Anejo a la edición facsímile de la Biblia Políglota Complutense. Valencia, Fundación Bíblica Española, 53-60.
FERNÁNDEZ VALLINA, F. J., VEGAS MONTANER, L. (1982), “Lengua y literatura en las biblias políglotas españolas: traducciones latinas y modelos subyacentes”: Sefarad 41-2 (1982) 129-139.
GARCÍA JUAN, J. F. (2017), “Traducción de hápax legómena griegos y neologismos latinos en la traducción latina interlineal del libro de Job de la Biblia Políglota Complutense”: Sefarad 77 (2017), 117-143.
GÓMEZ DE CASTRO, A. (1984), De las hazañas de Francisco Jiménez de Cisneros, J. OROZ RETA (ed.). Madrid. Fundación Universitaria Española.
GONZALO SÁNCHEZ-MOLERO, J. L. (2014), V Centenario de la Biblia Políglota Complutense. La Universidad del Renacimiento. El Renacimiento de la Universidad. Madrid, Universidad Complutense de Madrid.
HAMILTON, A. (1998), “Humanists and the Bible”: J. KRAYE (ed.) (1998), The Cambridge Companion to Renaissance Humanism. Cambridge, Cambridge University Press, 100-117.
JECHOVA, H. (1988), “La difussion de la connaissance de la Bible”: T. KLANICZAY, E. KUSHNER, A. STEGMANN (coords.) (1988), L'époque de la Renaissance (1400-1600). I. L'avènement de l'esprit nouveau (1400-1480). Amsterdam-Philadelphia, John Benjamins Publishing Company, 239-249.
LINDE, C. (2012), How to correct the Sacra Scriptura? Textual criticism of the Latin Bible between Twelfth and Fifteenth Century. Oxford, The Society for the Study of the Medieval Languages and Literature.
MARTÍN ABAD, J. (2014), “Cisneros y Brocar. Una lectura tipobibliográfica de la Políglota Complutense”: Estudios Bíblicos 72-1 (2014) 33-73.
REVILLA RICO, M. (1917), La Políglota de Alcalá. Estudio histórico-crítico. Madrid, Imprenta Helénica.
SÁENZ-BADILLOS, A. (1990), La Filología Bíblica en los primeros helenistas de Alcalá. Estella, Verbo Divino.
SÁENZ-BADILLOS, A. (1996), “La Biblia Políglota Complutense”: L. JIMÉNEZ MORENO (coord.) (1996), La Universidad Complutense Cisneriana. Impulso filosófico, científico y literario. Siglos XVI y XVII. Madrid, Editorial Complutense, 137-153.
SPOTTORNO, Mª V. (2002), “The Textual Significance of Spanish Polyglot Bibles”: Sefarad 62-2 (2002), 375-392.
VEGAS MONTANER, L. (2014), “Las versiones latinas en la Políglota Complutense”: Estudios Bíblicos 72-1 (2014), 177-202.
Publicado
2021-04-10